Fragment
Jednym z celów naszych badań był eksperyment metodologiczny. Chcieliśmy zestawić ze sobą znany i wykorzystywany w socjologii narracyjny wywiad biograficzny (w wersji rozwiniętej przez Fritza Schütze) z zaprojektowanym w toku pracy w niniejszym projekcie wywiadem o teraźniejszości. Do tego ostatniego inspiracje czerpaliśmy ze współczesnej fenomenologii (Merleau-Ponty, Waldenfels) oraz psychoterapii Gestalt (zwłaszcza perspektywa teorii pola).
Odwołujemy się przy tej okazji – tak jak sam Schütze – do klasycznego kierunku, jakim jest psychologia Gestalt, przenosząc jednak płynące z niej wytyczne z poziomu jednostkowego na poziom sytuacyjny. W tym kroku korzystamy z teorii psychoterapii Gestalt, której współczesna odsłona, pozostając w ramach koncepcji figura-tło, szczególnie akcentuje znaczenie (i możliwości) komponentu tła. Oznacza to zainteresowanie – podobnie jak pewne nurty fenomenologii – poziomem źródłowego niezróżnicowania, sfery pierwotnego zmysłowo-uczuciowego i cielesnego kontaktu człowieka ze światem, gdzie nie ma podziału na przedmiot i podmiot, w tym przedmiot i podmiot badania. Ilustrację empiryczną tegoż stanowi tu dla nas wywiad z Elżbietą. Posługując się nim opisujemy dynamikę tła i proces wyłaniania figury podmiotowości narratorki, pewnego aspektu tej podmiotowości.
Przeprowadziliśmy wywiad o teraźniejszości/życiu obecnym oraz wywiad biograficzny. Schütze w rozwijanej przez siebie metodzie analizy wywiadów narracyjnych posługiwał się terminami wypracowanymi na gruncie badań psychologów Gestalt (Koffka, Köhler, Wertheimer). Jak pisał Schütze: „Historia życia jest narracyjnym «gestaltem», który należy wyobrazić sobie jako uporządkowaną sekwencję osobistych doświadczeń, a porządek ten implikuje rozwój wewnętrznej tożsamości nosiciela biografii”13. Wyłaniająca się w procesie prowadzenia wywiadu figura jest rozumiana przez niego jako samoporządkujące i samopowiązujące się „łączenie kawałków” wydarzeń i przeżyć. To, co zostaje ze sobą powiązane oraz sam mechanizm wiązania, należy do wewnętrznego procesu zdającej relację ze swojej biografii osoby. Ponadto posługując się w taki sposób pojęciem „gestalt”, Schütze implikuje teleologiczne rozumienie wyłaniania się: to, co się wyłania w narracji, dąży do porządku. Zagadnienie „rozwoju wewnętrznej tożsamości” równa się w efekcie wewnętrznej reprodukcji ładu (w tym jej usytuowaniu w reprodukcji szerszych struktur przekraczających indywidualne Ja), a nie samemu procesowi wyłaniania się. Jest to kwestia, która odróżnia nasze patrzenie na wywiad od podejścia prezentowanego przez Schützego. Zadanie badawcze, jakie przed sobą postawiliśmy, kazało nam spoglądać na gestaltowo-sytuacyjny, a nie gestaltowo-indywidualistyczny charakter wywiadu w taki sposób, aby uniknąć skupienia się na ładzie, który się odtwarza czy też który byłby ontologicznie – w sposób teleologiczny – wpisany w rozwój narracji. Rejestracja procesu wyłaniania się (nowego) w takim ujęciu pociąga za sobą kwestię zmiany, w tym zmiany społecznej, i warunków tej zmiany.
Źródło:
Śledź Bibliotekę na Facebooku, bo jest fajna:
